21 ตุลาคม 2501 จิตร ภูมิศักดิ์ ถูกจับกุมในข้อหามีการกระทำอันเป็นคอมมิวนิสต์ และทำลายความมั่นคงของรัฐทั้งภายในและภายนอกราชอาณาจักร อันเป็นผลมาจากการยึดอำนาจและการใช้นโยบายปราบปรามหรือ ม.17 ของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์
จิตร ภูมิศักดิ์
จิตร ภูมิศักดิ์ 25 กันยายน 2473 – 5 พฤษภาคม 2509 เป็นนักคิดด้านการเมือง นักประวัติศาสตร์ และนักภาษาศาสตร์ นับเป็นนักปราชญ์และนักปฏิวัติทางความคิดและวิชาการคนสำคัญของประเทศไทย จิตรเป็นนักวิชาการคนแรก ๆ ที่กล้าถกเถียงและคัดค้านปราชญ์คนสำคัญ ด้วยวิธีคิดที่มีเหตุผลและลุ่มลึก มีความโดดเด่นจากผลงานการค้นคว้าทางวิชาการที่แปลกใหม่และลึกซึ้ง ขณะเดียวกันจิตรยังมีความคิดต่อต้านระบบเผด็จการและการใช้อำนาจกดขี่ของชนชั้นสูงมาโดยตลอด
จิตรเสียชีวิตในปี พ.ศ. 2509 หลังเข้าร่วมต่อต้านการปกครองของเผด็จการทหาร โดยถูกตัวแทนเผด็จการทหารคือกำนันแหลมและพวกอาสาสมัครฝั่งตรงข้ามและเหล่าทหารตำรวจล้อมยิง
จิตร ภูมิศักดิ์ คำคม
ข้าฯ ยังไม่แต่งงาน เพราะข้าฯ รู้สึกว่าความรู้สึกในตัวข้าฯเฉยเมยต่อความรู้สึกทางกามารมณ์และรู้สึกหนักใจในภาระการครองชีพกลัวว่าเมื่อได้หญิงใดมาเป็นภรรยาแล้วจะให้ความสุขกับภรรยาได้ไม่เพียงพอ — ปรัชญาความรัก
ศิลปะคือ ผลิตกรรมของมนุษย์ที่สร้างขึ้นเพื่อสะท้อนความจัดเจนอันสร้างสรรค์ — หนังสือ เรื่อง ศิลปเพื่อชีวิต ศิลปเพื่อประชาชน
การพัฒนาประเทศไม่ใช่ว่าจะต้องละทิ้งสิ่งที่เป็นวัฒนธรรมเดิมของเราไป วัฒนธรรมที่ดีของเราก็เก็บไว้ วัฒนธรรมใหม่ที่เข้ามาก็เลือเอาในสิ่งที่ดี ที่ควร ที่เหมาะสม มาช่วยพัฒนาประเทศพัฒนาคนให้มันเจริญก้าวหน้าต่อไป การพัฒนามีได้แต่อย่าได้ลืมรากเหง้าอันดีงามของเราไปเสียหมด — หนังสือ เรื่อง ยุคไทยพัฒนา
