โดยทั่วไปแล้ว เราจะใช้น้ำแข็งประคบอาการบาดเจ็บเล็กน้อย เช่น ข้อเท้าแพลง กล้ามเนื้อฉีก แต่คุณอาจเคยได้ยินว่าวิธีนี้ไม่เป็นที่นิยมเหมือนในอดีต หลายคนรู้จักวิธีการ RICE: Rest (พัก), Ice (ประคบเย็น), Compression (กดรัด), และ Elevation (ยกสูง) แต่ในช่วงไม่กี่ปีมานี้ คุณอาจได้ยินคำว่า METH มากกว่า นั่นคือ Movement (เคลื่อนไหว), Elevation (ยกสูง), Traction (ดึง), Heat (ประคบร้อน)
ความจริงแล้ว ทั้งประคบร้อนและประคบเย็นต่างมีช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเลือกใช้ มาดูกันว่าแต่ละแบบมีผลอย่างไร และหลักการง่าย ๆ ในการตัดสินใจว่าจะเลือกใช้วิธีไหน
ทำไมถึงมีอาการบวมและอักเสบหลังได้รับบาดเจ็บ
เมื่อคุณได้รับบาดเจ็บแบบฉับพลัน อย่างเช่น ข้อเท้าแพลง ร่างกายจะเริ่มกระบวนการที่เรียกว่า การอักเสบ ซึ่งก่อให้เกิดอาการแดง บวม ร้อน และเจ็บมากขึ้นตรงบริเวณที่บาดเจ็บ แม้จะไม่ใช่ประสบการณ์ดีนักแต่นี่เป็นจุดเริ่มต้นของขั้นตอนการรักษา
อาการบวมเหล่านี้ดึงเซลล์ภูมิคุ้มกันเข้าสู่บริเวณนั้นเพื่อเริ่มซ่อมแซม นอกจากนี้ อาการบวมยังทำให้บริเวณดังกล่าวเกิดอาการตึง ซึ่งอาจช่วยปกป้องพื้นที่นั้นระดับหนึ่ง ส่วนอาการเจ็บจะทำให้คุณต้องพักผ่อนบริเวณที่บาดเจ็บโดยธรรมชาติ
แต่ไม่ได้หมายความว่าการอักเสบจะเป็นผลดีเสมอไป เพราะถ้าบวมมากเกินไปจะก่อให้เกิดความเสียหายมากขึ้น และแม้ว่าอาการเจ็บจะทำให้เราหยุดใช้บริเวณที่ได้รับบาดเจ็บ เราก็มักจะพอใจมากกว่าถ้าเราสามารถลดอาการเจ็บนั้นลงได้ โดยที่ยังคงหยุดพักบริเวณดังกล่าวไว้
เกิดอะไรขึ้นในร่างกายเมื่อใช้น้ำแข็งประคบ
น้ำแข็งจะเข้าไปลดอาการด้านต่าง ๆ ของการอักเสบ มันทำให้รู้สึกชาและลดความเจ็บ และจริง ๆ แล้วเหตุผลหลักที่เราประคบเย็นเวลาบาดเจ็บคือ เราต้องการจัดการกับความเจ็บแบบง่าย ๆ รวดเร็วและราคาไม่แพง น้ำแข็งจะช่วยไม่ให้ร่างกายของคุณบวมมากเท่าที่จะเป็นได้ และสามารถลดการเกิดรอยช้ำหรือลิ่มเลือดในเนื้อเยื่อ
แน่นอนว่าน้ำแข็งก็มีข้อเสีย ในช่วงสองสามชั่วโมงแรกหรือหลังจากได้รับบาดเจ็บไม่กี่วัน น้ำแข็งมีส่วนช่วยควบคุมการเกิดปฏิกิริยาตอบสนองที่มากเกินไป ข้อเท้าของคุณสามารถหายได้ดีแม้จะมีอาการบวมนิดหน่อย เพราะไม่ได้จำเป็นต้องมีอาการบวมมากมายตามที่ระบบภูมิคุ้มกันที่กระตือรือร้นของคุณต้องการจะสร้างขึ้น
เมื่ออาการบาดเจ็บดีขึ้นและอาการบวมลดลง คุณก็จะไม่อยากไปขัดขวางกระบวนการรักษาของร่างกาย น้ำแข็งยังสามารถเพิ่มความเจ็บปวดในอาการบาดเจ็บบางประเภท โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความเจ็บปวดของกล้ามเนื้อ ตะคริว หรือปมในกล้ามเนื้อ นอกจากนี้ อาการตึงและตะคริวของกล้ามเนื้อก็มีแนวโน้มที่จะแย่ลงได้
คุณต้องระวังเวลาใช้น้ำแข็งด้วย การประคบเพื่อให้บริเวณนั้นเย็นลงนั้นดี แต่ไม่ใช่การทำให้ตัวเองเกิดอาการบาดเจ็บจากความเย็นจัด กฎง่าย ๆ ว่าเมื่อไหร่ควรจะหยุดประคบคือ “เมื่อไรที่รู้สึกชา แสดงว่าคุณพอแล้ว” ถ้าผิวชา ให้เอาถุงน้ำแข็งออกประมาณ 20 นาที ห้ามเผลอหลับไปพร้อมกับถุงน้ำแข็งโดยเด็ดขาด
เกิดอะไรขึ้นในร่างกายเมื่อใช้ความร้อนประคบ
อย่างที่คาดไว้ ผลของการประคบร้อนจะตรงกันข้ามกับประคบเย็น ความร้อนทำให้หลอดเลือดขยายตัวและเพิ่มการไหลเวียนของเลือด ดังนั้น หากคุณประคบร้อนบริเวณข้อเท้าที่แพลง อาจทำให้อาการบวมเพิ่มขึ้นและทำให้อาการบาดเจ็บเจ็บมากขึ้นได้
แต่หลังการอักเสบระยะแรก (หรืออาการบาดเจ็บที่ค่อย ๆ เป็นและไม่ได้ผ่านขั้นตอนนั้น) การประคบร้อนอาจจะเป็นตัวเลือกที่ดี การไหลเวียนเลือดที่เพิ่มขึ้นช่วยกระตุ้นการรักษา นี่คือที่มาของตัวย่อ METH: การเคลื่อนไหวและความร้อนมีประโยชน์อย่างยิ่งต่อการเคลื่อนตัวของเลือดและสารอาหารไปยังบริเวณที่ต้องการ อีกทั้งยังป้องกันอาการตึงหรือเจ็บเกินไปในระหว่างการรักษา
ความร้อนยังช่วยลดอาการเจ็บและตึงในอาการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อ ถ้ากล้ามเนื้อหลังของคุณเจ็บหลังจากการฝึกยกน้ำหนักหนัก ๆ การประคบร้อนที่หลังจะให้ความรู้สึกที่ดีมาก ๆ หรือถ้าคุณตื่นมาพร้อมอาการคอเคล็ดจนกล้ามเนื้อคอตึง การประคบร้อนก็จะช่วยให้รู้สึกดีขึ้น
จะทราบได้อย่างไรว่าควรเลือกใช้วิธีไหน
กฎทั่วไปคือ คุณควรใช้น้ำแข็งประคบภายในช่วง 24 (หรือ 48 หรือ 72) ชั่วโมงแรกหลังการได้รับบาดเจ็บ จากนั้นการประคบร้อนจะเป็นตัวเลือกที่ดีกว่า กฎข้อนี้ไม่เลวเลย แต่ก็ยังมีความแตกต่างบางประการ
อย่างแรก ช่วงเวลาแรกหลังบาดเจ็บที่ควรจะประคบเย็นนั้นนานแค่ไหน? ขึ้นอยู่กับอาการบาดเจ็บ บางอาการใช้เวลาเพียงไม่กี่ชั่วโมง แต่สำหรับอาการบาดเจ็บรุนแรงกว่าอาจใช้เวลาหลายวัน วิธีที่ดีในการสังเกตคือ ถามตัวเองว่าบริเวณที่บาดเจ็บมีอาการบวมแดง ร้อน และเจ็บผิดปกติหรือไม่ ถ้ามี ใช่น้ำแข็งได้เลย แต่ถ้าไม่มี คุณอาจเปลี่ยนเป็นประคบร้อนแทน
อีกสิ่งสำคัญที่ต้องพิจารณาคือ ประเภทของอาการเจ็บปวดหรือบาดเจ็บที่คุณกำลังเผชิญอยู่ อาการบาดเจ็บที่มักจะตอบสนองดีต่อน้ำแข็งมักเป็นการฉีกขาดของเนื้อเยื่อแบบเฉียบพลัน นั่นคือมีบางอย่างที่ฉีก ขาด หรือถูกกระชาก ส่วนการบาดเจ็บที่ตอบสนองต่อความร้อนมักเป็นอาการปวดเรื้อรังหรือปวดตื้อ ๆ หรือมีลักษณะหดเกร็งหรือเป็นตะคริว ตัวอย่างเช่น:
- กล้ามเนื้อฉีกหรือมีการกระชากเมื่อไม่นานมานี้: ใช้น้ำแข็ง เพราะเป็นอาการบาดเจ็บเฉียบพลัน
- ข้อเท้าหรือข้อต่ออื่น ๆ ที่แพลงเมื่อไม่นานมานี้: ใช้น้ำแข็ง ด้วยเหตุผลเดียวกัน
- รอยช้ำรุนแรงเมื่อไม่นานมานี้: ใช้น้ำแข็ง เพื่อลดอาการบวมและโอกาสในการเกิดลิ่มเลือดขนาดใหญ่
- กล้ามเนื้อเจ็บหลังการออกกำลังกาย: ใช้ความร้อนเพื่อผ่อนคลายกล้ามเนื้อ
- กล้ามเนื้อหดเกร็งหรือเป็นตะคริว: ใช้ความร้อนเช่นกัน
- จุดกระตุ้นปวดหรือปมในกล้ามเนื้อ: ใช้ความร้อน เราไม่รู้แน่ชัดว่าปมคืออะไร แต่คนส่วนใหญ่พบว่าอาการแย่ลงด้วยน้ำแข็งแต่ดีขึ้นด้วยความร้อน
- อาการปวดหลัง: มักตอบสนองต่อความร้อนดีกว่าเพราะมักเกี่ยวข้องกับกล้ามเนื้อ
- สิ่งใดก็ตามที่รู้สึกไวต่อการสัมผัส ร้อน แดง หรือบวม: ใช้น้ำแข็งเพื่อบรรเทาอาการอักเสบ
สรุป
การประคบร้อนและประคบเย็นเป็นวิธีลดปวดและดูแลอาการบาดเจ็บเบื้องต้นที่มีประสิทธิภาพ เพียงเข้าใจกลไกการทำงานและอาการที่เหมาะสม คุณก็เลือกรักษาตัวเองที่บ้านได้ง่าย ๆ ค่ะ
