Social Credit คะแนนความน่าเชื่อถือทางสังคม!

Social Credit System คือ ระบบที่รัฐบาลจีนสร้างเพื่อเป็นมาตรฐานการทำตามกฏระเบียบ และการทำดีต่อสังคมโดยมีระบบเป็นผู้ให้คะแนนผ่านข้อมูลออนไลน์ และการใช้ชีวิตประจำวันในสังคม

Social Credit

ระบบที่รัฐบาลจีนสร้างเพื่อเป็นมาตรฐานการทำตามกฏระเบียบ และการทำดีต่อสังคมโดยมีระบบเป็นผู้ให้คะแนนผ่านข้อมูลออนไลน์ และการใช้ชีวิตประจำวันในสังคม รัฐบาลจีนจะปล่อยระบบ Social Credit ในปี 2020 เพื่อใช้ตัดสินความน่าเชื่อถือต่าง ๆ ของประชาชนจำนวน 1.3 พันล้านคน (ตอนนี้เริ่มการเปิดทดสอบแบนประชนกรแล้ว)

ระบบนี้จะคอยติดตามแต่ละคนไปทุกที่ ไม่ว่าจะไปซื้อของที่ไหน ทำอะไร พบปะหรือมีกิจกรรมร่วมกับใคร ซึ่งผู้ที่คอยติดตามและให้คะแนนความประพฤติ (Sesame Credit) ก็คือรัฐบาลจีน โดยทางรัฐบาลจีนอ้างว่า เพื่อเป็นมาตรฐานให้กับความ “ซื่อสัตย์ และจริงใจ”

ทางการจีนคาดว่าระบบดังกล่าวจะสามารถเก็บข้อมูลพฤติกรรมของประชากรจีนได้หมดทุกคนภายในปี 2020 โดยทางการคาดว่าเพียงแค่มีลายนิ้วมือหรือชีวมาตร (Biometrics) ที่ร่างกายก็สามารถค้นหาตัวตนบุคคลนั้น ๆ ได้ทันที

กว่าจะเป็น Social Credit

2010 เปิดตัวโครงการนำร่องระบบคะแนนทางสังคม ณ เมืองชุ่ยหณิง
2013 ทดลองระบบถึง 30 เมืองมีเพียงเมืองเดียวที่ใช้งานได้ คือเมืองหยงฉิง
2014 เปิดเผยเอกสารเกี่ยวกับคะแนนทางสังคม
2015 เริ่มใช้ระบบคะแนนทางสังคม
2018 มีการประกาศใช้คะแนนทางสังคมอย่างเป็นทางการ
2019 รัฐบาลปักกิ่งประกาศอย่างเป็นทางการว่าจะเริ่มทดสอบ Personal Credit Score

นาย Zhang Yong รองอธิบดีคณะกรรมการพัฒนาและปฏิรูปแห่งชาติจีน (NDRC) กล่าวว่า ระบบนี้จะกระจายไปทั่วประเทศในอีก 2 ปีข้างหน้า โดยจะมีการเพิ่มรางวัลและบทโทษให้มากขึ้นเพื่อกระตุ้นประชาชน

การตรวจสอบคะแนนทางสังคม

การตรวจสอบจะทำผ่านเทคโนโลยีการจดจำใบหน้า ผ่านกล้องวงจรปิด 176,000,000 ตัว เพื่อดูพฤติกรรมชาวจีนได้ตลอดเวลาที่อยู่ในที่สาธารณะ และสามารถตรวจผ่านระบบฐานข้อมูล (Data collection) เช่น การบริจาคเงินให้การกุศล, บริจาคเลือด, ซื้อสินค้าและบริการที่มีภาพลักษณ์ในเชิงบวกมากกว่าการซื้อสินค้าที่ไม่ดีต่อสุขภาพ รัฐบาลสามารถรู้ได้ว่าคุณทำความดีจะมีคะแนนทางสังคมที่สูงขึ้น สิ่งที่จะทำให้ถูกลดคะแนนลงอย่างเช่น ขโมยของ, ติดเกมมากเกินไป, ใช้เงินสุรุ่ยสุร่าย, การสูบบุหรี่ในที่สาธารณะ, ข้ามถนนในที่ห้าม, การทุจริตคอรัปชั่น, การหลีกเลี่ยงภาษี, สูบบุหรี่ในรถไฟ, ไม่ใช้สายจูงน้องหมา เป็นต้น จะทำให้คะแนนความดีของคุณลดลง

เทคโนโลยีบางอย่างจัดทำโดย Ant Financial บริษัทลูก Alibaba เป็นบริษัทด้าน FinTech ที่ใหญ่ที่สุดในโลก และยังมีบริษัทเทคโนโลยีอีกหลายราย เช่น China Rapid Finance, Tencent เจ้าของ WeChat ที่มีผู้ใช้กว่า 850 ล้านคน Didi Chuxing บริษัทเรียกรถแท๊กซี่ ที่ทำให้ Uber ต้องถอนทัพออกจากประเทศจีน เป็นต้น

คะแนนทางสังคม

คะแนนทางสังคมของพลเมืองมีตั้งแต่ 350 – 950 คะแนน โดยแบ่งได้เป็นการให้แต้มตามกิจกรรมต่าง ๆ ได้แก่ การ shopping หรือ ความเกี่ยวข้องกับคนอื่น ๆ ฟังดูราวกับว่าน่าขนลุก แต่ว่าดูเหมือน ประชาชนจีนไม่ได้ต่อต้านระบบนี้เท่าไรนัก เพราะว่าถ้าคุณมีคะแนนตั้งแต่ 600 คะแนนเป็นต้นไป เขาจะได้โอกาสสำหรับการขอสินเชื่อเพื่อซื้อผลิตภัณฑ์ออนไลน์ได้มากถึง 5,000 หยวน (ราว 25,000 บาท) หรือถ้าหากมีคะแนนมากถึง 650 คุณจะสามารถเช่ารถยนต์ได้โดยไม่ต้องมีค่ามัดจำ ความพิเศษสูงมากขึ้นเรื่อย ๆ ถ้าหากคะแนนมากถึง 700 คุณจะสมัครไปเที่ยวสิงคโปรได้โดยไม่จำเป็นจะต้องมีเอกสารประกอบการยื่นคำร้อง และก็ถ้าหากคะแนนสูงไปถึง 750 คะแนน คุณจะได้ Fast-trached สำหรับการขอวีซ่ายุโรป

social credit score จีน — Image by Free-Photos on Pixabay

ผลกระทบสำหรับประชาชน

สิทธิพิเศษของผู้มีคะแนนสูง

สามารถซื้อตั๋วเครื่องบิน และรถไฟในราคาพิเศษ
ได้รับทุนการศึกษาหรืออาจะได้รับการเลื่อนตำแหน่งงานที่ดีกว่าปัจจุบัน
สามารถกู้เงินได้มากขึ้น
ได้รับส่วนลดในการซื้อสินค้า และบริการต่าง ๆ

บทลงโทษของผู้มีคะแนนต่ำ

ห้ามขึ้นเครื่องบิน และรถไฟ เป็นระยะเวลานานที่สุด 1 ปี
ไม่มีสิทธิ์ในการซื้อ-ขายอหังสาริมทรัพย์
ไม่สามารถซื้อรถได้
ไม่สามารถเข้าถึงการใช้งานอินเตอร์เน็ตความเร็วสูงได้
ห้ามซื้อประกัน
ห้ามเดินทางออกนอกประเทศ

ของดีของคะแนนความดี

เพิ่มระเบียบวินัยของสังคม
แก้ปัญหาการจราจร
ค้นหาอาชญากรได้อย่างรวดเร็ว
ป้องกันนักท่องเที่ยวปลอมตัว ที่เข้าประเทศอย่างผิดกฏหมาย

ของเสียของคะแนนความดี

ละเมิดสิทธิส่วนบุคคล
ไม่สามารถตรวจสอบความโปร่งใสของระบบได้
ไม่สามารถพูดเรื่องการเมืองได้
รัฐบาลสามารถรับรู้บทสนทนาส่วนตัวได้โดยไม่ผิดกฎหมาย

วันนี้มีชาวจีนที่ถูกแบนไม่ให้ขึ้นเครื่องบินไปแล้วกว่า 11 ล้านคน และอีก 4 ล้านคนก็ขึ้นรถไฟไม่ได้ จากการที่คะแนนต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน

ชาวจีนจำนวนมากให้การสนับสนุน

ในประเทศจีน คนจีนส่วนมากค่อนข้างจะเห็นด้วยกับระบบคะแนนทางสังคม การกระทำของคนจีนในตอนนี้ที่ใช้จ่ายออนไลน์ผ่านระบบ Sesame Credit รวมทั้ง Alipay ทำให้ไม่ยุ่งยากต่อการได้คะแนน พวกเขาพึงพอใจกับผลตอบแทนที่กำลังจะได้รับ แล้วก็สังคมที่เป็นระเบียบเพิ่มมากขึ้น

Chen ผู้ประกอบกิจการรายหนึ่งมีความเห็นว่า ตั้งแต่มีการใช้ระบบคะแนนทางสังคม ผู้คนก็มีพฤติกรรมที่ดียิ่งขึ้นเป็นลำดับ อย่างเช่นเมื่อขับขี่รถ พวกเราต้องหยุดรถยนต์ก่อนถึงทางม้าลายมิเช่นนั้นจะถูกตัดแต้ม แต่ว่าระบบคะแนนทางสังคม ในเวลานี้ก็ยังไม่จัดว่าเพอร์เฟ็ค

Li Xiaolin เป็นหนึ่งในผู้ที่ถูกวินิจฉัยจากระบบคะแนนทางสังคม ว่าเป็นบุคคลไม่น่าเชื่อถือ ทำให้เขาไม่อาจจะซื้อตั๋วเครื่องบินได้ จากข้อมูลระบบพบว่าเขาขัดคำสั่งของศาลในปี 2015 ทั้ง ๆ ที่ Li Xiaolin กระทำตามคำสั่งของศาลด้วยการเขียนจดหมายขออภัยแล้ว แต่ว่าศาลจัดว่าคำกล่าวขอโทษของนาย Li Xiaolin ไม่จริงใจ เพราะเหตุว่าเขียนในวันที่ 1 ม.ย.

นอกเหนือจากกรณีของ Li Xiaolin แล้ว คนจีนเองก็ไม่สบอารมณ์กับมาตรฐานการนับคะแนนบางอย่างของ Social Credit ที่ชัดเจนที่สุดคือการเสียคะแนนด้วยเหตุว่าเพื่อนบนโลกอินเตอร์เน็ตนั้นมีคะแนนต่ำ คนจีนคิดว่าระบบนี้ไร้สาระ

ที่มา – Wikipedia