เงินเฟ้อ (Inflation) คืออะไร? ทำความเข้าใจพื้นฐาน

เงินเฟ้อเป็นคำที่มักได้ยินจากนักเศรษฐศาสตร์และรายงานข่าว แต่มันหมายถึงอะไรกันแน่? พูดง่าย ๆ ก็คือ อัตราเงินเฟ้อคืออัตราที่ระดับราคาสินค้าและบริการทั่วไปเพิ่มสูงขึ้น หมายความว่าเมื่อเวลาผ่านไป เงินจำนวนเท่าเดิมจะซื้อสินค้าและบริการได้น้อยลง ส่งผลให้มูลค่าของเงินลดลง ภาวะเงินเฟ้อเป็นปรากฏการณ์ที่ซับซ้อนและมีหลายแง่มุม ซึ่งมีนัยยะสำหรับบุคคล ธุรกิจ และเศรษฐกิจทั้งหมด การทำความเข้าใจพื้นฐานของอัตราเงินเฟ้อและผลกระทบต่อเศรษฐกิจเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการตัดสินใจอย่างรอบรู้เกี่ยวกับการเงินส่วนบุคคล การลงทุน และนโยบายสาธารณะ

เงินเฟ้อคืออะไร?

อัตราเงินเฟ้อ (Inflation) เป็นตัววัดการเพิ่มขึ้นของระดับราคาสินค้าและบริการในระบบเศรษฐกิจในช่วงเวลาหนึ่ง โดยทั่วไปราคาที่เพิ่มขึ้นนี้วัดเป็นเปอร์เซ็นต์การเปลี่ยนแปลงของดัชนีราคา เช่น ดัชนีราคาผู้บริโภค (CPI) หรือดัชนีราคาผู้ผลิต (PPI) เงินเฟ้ออาจเกิดจากปัจจัยต่าง ๆ เช่น การเปลี่ยนแปลงของปริมาณเงิน การเปลี่ยนแปลงของอุปสงค์และอุปทานโดยรวม หรือการเปลี่ยนแปลงนโยบายของรัฐบาล

การวัดอัตราเงินเฟ้อ

อัตราเงินเฟ้อวัดโดยใช้ดัชนีราคาต่าง ๆ ซึ่งจะติดตามการเปลี่ยนแปลงของราคาสินค้าและบริการเมื่อเวลาผ่านไป ดัชนีราคาที่ใช้กันทั่วไป ได้แก่ ดัชนีราคาผู้บริโภค (CPI) ดัชนีราคาผู้ผลิต (PPI) และผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (GDP)

ดัชนีราคาผู้บริโภค (CPI)

ดัชนีราคาผู้บริโภคเป็นตัววัดการเปลี่ยนแปลงโดยเฉลี่ยของราคาสินค้าและบริการที่ซื้อโดยครัวเรือน ติดตามราคาของตะกร้าสินค้าและบริการที่ใช้ในครัวเรือนโดยทั่วไป เช่น อาหาร ที่อยู่อาศัย ค่าเดินทาง และค่ารักษาพยาบาล CPI ถูกใช้อย่างกว้างขวางเป็นตัวชี้วัดอัตราเงินเฟ้อในหลายประเทศ

ดัชนีราคาผู้ผลิต (PPI)

PPI วัดการเปลี่ยนแปลงโดยเฉลี่ยของราคาที่ได้รับจากผู้ผลิตสินค้าและบริการ ติดตามราคาสินค้าและบริการในขั้นตอนต่าง ๆ ของการผลิต เช่น วัตถุดิบ สินค้าขั้นกลาง และสินค้าสำเร็จรูป PPI ใช้ในการวัดอัตราเงินเฟ้อที่ระดับการค้าส่ง

ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (จีดีพี) ลดลง

GDP deflator คือการวัดระดับราคาโดยรวมของสินค้าและบริการที่ผลิตในระบบเศรษฐกิจ คำนวณโดยการหาร GDP ที่ระบุด้วย GDP จริงและคูณผลลัพธ์ด้วย 100 ตัวลดขนาด GDP ใช้เพื่อวัดอัตราเงินเฟ้อในระดับประเทศ

สาเหตุของเงินเฟ้อ

เงินเฟ้ออาจเกิดจากหลายปัจจัย แต่โดยทั่วไปจะแบ่งออกเป็นสองประเภทกว้าง ๆ ได้แก่ อัตราเงินเฟ้อที่ดึงอุปสงค์และเงินเฟ้อที่ผลักดันต้นทุน

ภาวะเงินเฟ้อจากอุปสงค์ (Demand-Pull Inflation)

อัตราเงินเฟ้อจากอุปสงค์ดึงเกิดขึ้นเมื่อความต้องการสินค้าและบริการในระบบเศรษฐกิจเกินกว่าอุปทานที่มีอยู่ สิ่งนี้มักเกิดขึ้นเมื่อมีการใช้จ่ายของผู้บริโภคหรือการใช้จ่ายภาครัฐเพิ่มขึ้น ซึ่งสร้างสถานการณ์ที่เงินมากเกินไปกำลังไล่ตามสินค้าที่มีน้อยเกินไป เป็นผลให้ธุรกิจขึ้นราคาเพื่อให้ทันกับความต้องการที่เพิ่มขึ้นซึ่งนำไปสู่ภาวะเงินเฟ้อ

ภาวะเงินเฟ้อจากต้นทุนที่สูงขึ้น (Cost-Push Inflation)

อัตราเงินเฟ้อแบบผลักต้นทุนเกิดขึ้นเมื่อต้นทุนการผลิตเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ราคาสินค้าและบริการสูงขึ้น ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ เช่น ต้นทุนวัตถุดิบเพิ่มขึ้น ค่าจ้างเพิ่มขึ้น หรือภาษีเพิ่มขึ้น เมื่อต้นทุนการผลิตเพิ่มขึ้น ธุรกิจต่างๆ จะถูกบังคับให้ขึ้นราคาเพื่อรักษาอัตรากำไรไว้ ซึ่งนำไปสู่ภาวะเงินเฟ้อ

ประเภทของเงินเฟ้อ

อัตราเงินเฟ้อยังสามารถจำแนกตามความรุนแรงและความเร็ว อัตราเงินเฟ้อทั่วไปบางประเภท ได้แก่ :

เงินเฟ้ออย่างอ่อน (Mild inflation)

อัตราเงินเฟ้ออย่างอ่อนหมายถึงสถานการณ์ที่อัตราเงินเฟ้อค่อนข้างต่ำและคงที่ อัตราเงินเฟ้อประเภทนี้โดยทั่วไปถือว่าดีต่อเศรษฐกิจ เนื่องจากกระตุ้นให้ธุรกิจลงทุนและผู้บริโภคใช้จ่าย เช่น เงินเฟ้อไม่เกินร้อยละ 5 ต่อปี เป็นเงินเฟ้อที่มีผลดีต่อผู้ประกอบการในการจูงใจให้มีการผลิตสินค้า

เงินเฟ้อปานกลาง (Moderate inflation)

อัตราเงินเฟ้อที่เพิ่มขึ้นเกิดขึ้นเมื่ออัตราเงินเฟ้อสูงและเร่งขึ้น อัตราเงินเฟ้อประเภทนี้อาจส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อเศรษฐกิจ เช่น เงินเฟ้อที่อยู่ระหว่างร้อยละ 5-20 ต่อปี เป็นระดับเงินเฟ้อที่ส่งผลกระทบต่อผู้บริโภค

เงินเฟ้อรุนแรง (Hyperinflation)

Hyperinflation เป็นสถานการณ์ที่อัตราเงินเฟ้อสูงมากจนราคาเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว บางครั้งเกิดขึ้นทุกวัน อัตราเงินเฟ้อประเภทนี้มักเกิดจากการล่มสลายของมูลค่าสกุลเงิน และอาจส่งผลร้ายแรงต่อเศรษฐกิจ เช่น เงินเฟ้อที่มากกว่าร้อยละ 20 ต่อปี เป็นเงินเฟ้อในระดับรุนแรงที่ส่งผลต่อเศรษฐกิจ มักเกิดในประเทศที่มีสงครามหรือมีปัญหาทางการเมืองและเศรษฐกิจอย่างรุนแรง

ผลกระทบของเงินเฟ้อ

ภาวะเงินเฟ้อสามารถส่งผลกระทบต่าง ๆ ต่อเศรษฐกิจ ได้แก่:

ผลกระทบต่อกำลังซื้อ

ภาวะเงินเฟ้อลดอำนาจการซื้อของเงิน ซึ่งหมายความว่าผู้บริโภคสามารถซื้อสินค้าและบริการน้อยลงด้วยเงินจำนวนเท่าเดิม สิ่งนี้สามารถนำไปสู่การลดลงของมาตรฐานการครองชีพ เนื่องจากผู้คนไม่สามารถซื้อสินค้าและบริการในระดับเดิมได้

ผลกระทบต่ออัตราดอกเบี้ย

เงินเฟ้อยังส่งผลต่ออัตราดอกเบี้ยอีกด้วย เมื่ออัตราเงินเฟ้อสูง ธนาคารกลางมักจะขึ้นอัตราดอกเบี้ยเพื่อควบคุมอัตราเงินเฟ้อ อัตราดอกเบี้ยที่สูงขึ้นทำให้การกู้ยืมมีราคาแพงขึ้น ซึ่งสามารถชะลอการเติบโตทางเศรษฐกิจได้

ผลกระทบต่อการลงทุน

เงินเฟ้อยังส่งผลต่อการตัดสินใจลงทุนอีกด้วย เมื่ออัตราเงินเฟ้อสูง นักลงทุนมักจะลงทุนในสินทรัพย์ที่ให้ผลตอบแทนสูงกว่า เช่น หุ้น อสังหาริมทรัพย์ หรือสินค้าโภคภัณฑ์ สิ่งนี้สามารถนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของราคาสินทรัพย์ ซึ่งสามารถสร้างฟองสบู่และความผันผวนในตลาดการเงินได้

การควบคุมเงินเฟ้อ

รัฐบาลและธนาคารกลางใช้เครื่องมือต่าง ๆ เพื่อควบคุมอัตราเงินเฟ้อ วิธีการหลักสองวิธีที่ใช้คือนโยบายการเงินและนโยบายการคลัง

นโยบายการเงิน

นโยบายการเงินเกี่ยวข้องกับการใช้เครื่องมือต่างๆ เช่น อัตราดอกเบี้ย ข้อกำหนดในการสำรอง และการดำเนินงานของตลาดเปิดเพื่อควบคุมปริมาณเงินในระบบเศรษฐกิจ โดยการปรับเครื่องมือเหล่านี้ ธนาคารกลางสามารถมีอิทธิพลต่อระดับอัตราเงินเฟ้อในระบบเศรษฐกิจ

นโยบายการคลัง

นโยบายการคลังเกี่ยวข้องกับการใช้จ่ายของรัฐบาลและการเก็บภาษีเพื่อมีอิทธิพลต่อระดับเงินเฟ้อในระบบเศรษฐกิจ เมื่ออัตราเงินเฟ้อสูง รัฐบาลสามารถลดการใช้จ่ายหรือเพิ่มภาษีเพื่อลดปริมาณเงินในระบบเศรษฐกิจ ซึ่งสามารถช่วยควบคุมอัตราเงินเฟ้อได้

สรุป

ภาวะเงินเฟ้อเป็นปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจที่ซับซ้อนและมีหลายแง่มุมที่ส่งผลกระทบต่อกำลังซื้อของเงิน การทำความเข้าใจพื้นฐานของอัตราเงินเฟ้อ สาเหตุ และผลกระทบต่อเศรษฐกิจเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการตัดสินใจอย่างรอบรู้เกี่ยวกับการเงินส่วนบุคคล การลงทุน และนโยบายสาธารณะ ภาวะเงินเฟ้อสามารถส่งผลกระทบในวงกว้างต่อบุคคล ธุรกิจ และเศรษฐกิจทั้งหมด ทำให้เป็นหัวข้อสำคัญที่ต้องทำความเข้าใจ

คำถามที่พบบ่อย

เรื่องที่เกี่ยวข้อง:

• อิสรภาพทางการเงิน: วิธีบรรลุเป้าหมายทางการเงิน
• สถาบันการเงิน (Financial institution) คืออะไร?
• การวางแผนการเงิน: กุญแจสู่อนาคตทางการเงินที่มั่นคง
• 8 แอปกู้เงินด่วนถูกกฎหมาย ได้เงินจริง

ข้อมูลอ้างอิง:

• Fernando, J. Inflation: What It Is, How It Can Be Controlled, and Extreme Examples. Investopedia. https://www.investopedia.com/terms/i/inflation.asp