คำเมือง หรือ ภาษาเหนือ เป็นภาษาถิ่นของชาวไทยทางภาคเหนือ เป็นอาณาจักรล้านนาเดิม ได้แก่ เชียงใหม่, เชียงราย, อุตรดิตถ์, แพร่, น่าน, แม่ฮ่องสอน, ลำพูน, ลำปาง, พะเยา และยังมีการพูดและการผสมภาษากันในบางพื้นที่ของจังหวัดตาก, สุโขทัย และเพชรบูรณ์
คำเมืองมีไวยากรณ์คล้ายกับภาษาไทยกลางแต่ใช้คำศัพท์ไม่เหมือนกันและไวยากรณ์ที่แตกต่างกันอยู่บ้าง แต่เดิมใช้คู่กับอักษรธรรมล้านนาซึ่งเป็นตัวอักษรของอาณาจักรล้านนาที่ใช้อักษรมอญเป็นต้นแบบ
รัฐไทยในช่วง 2483 ได้สั่งห้ามใช้อักษรธรรมล้านนาและคำเมืองในที่สาธารณะ และให้เผาตำราเรียนในภาษาล้านนา เพื่อทำลายรากเหง้าท้องถิ่นหลังผนวกล้านนาเข้ากับตน แต่คำเมืองยังคงได้รับการใช้งานในชีวิตประจำวันสืบมา
- คําศัพท์ภาษาจีนเบื้องต้น พร้อมคำแปล!
- ภาษาเกาหลีเบื้องต้น พร้อมคำแปลและคำอ่าน
- ภาษาใต้ เอาไปใช้ในชีวิตประจำวันได้!
ภาษาเหนือ
วันนี้เราได้รวบรวมภาษาเหนือกว่า 100 คำ ที่ได้ยินกันบ่อย ๆ ที่ใช้ในชีวิตประจำวันมารู้จักความหมายภาษาเหนือกัน
| ภาษาไทย | ภาษาเหนือแปลว่า |
|---|---|
| ขอบคุณ | ยินดีเจ้า |
| กลับบ้าน | ปิ๊กบ้าน |
| คิดถึง | กึ๊ดเติง |
| อย่าคิดมาก | จ๊ะไปกึ๊ดนัก |
| คิดไม่ออก | กึ๊ดหม่ะออก |
| อย่าพูดเสียงดัง | จ๊ะไปอู้ดัง |
| อร่อยมาก | จ๊าดลำ |
| อร่อย | ลำ |
| อย่าพูดมาก | จ๊ะไปปากนัก |
| อยาก | ไข |
| อยากอ้วก อยากอาเจียน | ใค่ฮาก |
| ให้ | หื้อ |
| ห่วง | ห่วง |
| เหรอ | ก๊ะ |
| เหนื่อย | อิด หม้อย |
| สบายอกสบายใจ | ซว่างอกซว่างใจ๋ |
| สวมรองเท้า | ซุบแข็บ |
| สะดุด | ข้อง |
| สวยจังเลยนะ | งามหลายน้อ |
| วิ่ง | ล่น |
| ลื่นล้ม | ผะเริด |
| รัก | ฮัก |
| รู้ | ฮู้ |
| พูด | อู้ |
| นั่งวางเฉย นั่งหัวโด่ | นั่งคกงก (ก๊กงก) |
| นั่งลงไปเต็มที่ตามสบาย (โดยไม่กลัวเปื้อน) | นั่งเป้อหละเหม้อ ,นั่งเหม้อ |
| นั่งยอง ๆ | นั่งข่องเหยาะ,หย่องเหยาะ |
| นั่งไขว่ห้างเอาเท้าข้างหนึ่งพาดบนเข่า | นั่งปกขาก่ายง้อน |
| นั่งพับเพียบ | นั่งป้อหละแหม้ |
| นั่งขัดสมาธิ | นั่งขดขวาย |
| เที่ยว | แอ่ว |
| ทำ | ยะ |
| ตกบันได | ตกคันได |
| ดู | ผ่อ |
| เด็ก | ละอ่อน |
| ใช้ | ใจ๊ |
| จริง | แต๊ |
| เจ็บ | เจ๊บ |
| คิด | กึ๊ด |
| เครียด | เกี้ยด |
| ขี่หลังคน (เกาะ) | เก๊าะ |
| ขโมย | ขี้ลัก |
| ขี้เหนียว | ขี้จิ๊ |
| กลับ | ปิ๊ก |
| โกรธ | โขด |
| โกหก | วอก ,ขี้จุ๊ |
| กางร่ม | กางจ้อง |
| ก่าย | ปาด อิง |
| กำปั้น หมัด | ลูกกุย |
| กิน | กิ๋น |
| แบบนี้ อย่างนี้ | จะอี้ |
| แบบนั้น อย่างนั้น | จะอั้น |
| ใหญ่ | หลวง |
| เหนียว | ตั๋ง |
| ร่มเงา | ฮ่ม |
| ร่มกันแดด-กันฝน | จ้อง |
| นะ | เน้อ |
| ไม่ | หมะ |
| เป็น | เป๋น |
| เช่น | เจ้น |
| ถึง | เถิง |
| ก็ | ก่ |
| โง่ | ง่าว |
| รองเท้าฟองน้ำ | แค็บ |
| ผ้าห่ม | ผ้าต๊วบ |
| ผ้าเช็ดตัว | ผ้าตุ้ม |
| ยาสูบ | ซีโย |
| ช้อน | จ๊อน |
| ทับพี | ป้าก |
| กรรไกร | มีดยับ ,มีดแซม |
| รองเท้า | เกือก ,เกิบ |
| เข็มขัด | สายแอว ,สายฮั้ง |
| กระดุม | บะต่อม |
| ถุงเท้า | ถุงตี๋น |
| จิ้งเหลน | จั๊ก-กะ-เหล้อ |
| จิ้งหรีด | จิ้กุ่ง ,จิ้หีด |
| ปลาไหล | ปลาเอี่ยน ,ปลาเหยี่ยน |
| กิ้งก่า | จั๊ก-ก่า |
| ค้างคก | ค้างคาก กบตู่ |
| ลูกอ๊อด | อีฮวก |
| อิฐ | บ่าดินกี่ |
| คำเล่าลือ | กำสีเน |
| เรือน | เฮือน |
| โรงเรียน | โฮงเฮียน |
| ปฏิทิน | ปั๊กกะตืน |
| พี่สาว | ปี่ |
| ปู่ย่าตายาย ลุงป้าน้าอา | อุ้ย (เช่น แม่อุ้ย ป้ออุ้ย) |
| พี่ชาย | อ้าย,ปี่ |
| พ่อ | ป้อ |
| พวกเรา | หมู่เฮา, เฮาเขา |
| พวกเธอ | สูเขา (สุภาพ), คิงเขา (ไม่ค่อยสุภาพ) |
| พวกเขา | หมู่เขา |
| ผู้หญิง | แม่ญิง |
| ผู้ชาย | ป้อจาย |
| เขา (สรรพนามบุรุษที่ 3) | เปิ้น |
| ฉัน | เปิ้น (สุภาพ) , ฮา (ไม่ค่อยสุภาพ) |
| เธอ | ตั๋ว (สุภาพ) , คิง (ไม่ค่อยสุภาพ) |
| อิจฉา | ขอย |
| อ้วกแตก | ฮากแตก |
| โกหก ,ตอแหล | วอก |
| โรงพยาบาล | โฮงยา |
| บ้าน | เฮือน |
| อะไร | อะหยัง |
| อารมณ์เสีย | ใจ๋ขึ้น |
| หิ้ว | ติ้ว |
| เรียก | ฮ้อง |
| เย็นนี้ | แลงนี้ |
| อร่อย | ลำ |
| วันพระ | วันศีล |
| อย่างไร | จะได |
| อย่ารีบ | จะไปพั่ง |
| อย่างนั้น | จะอั้น |
| ด้วย | โตย |
| อยากเห็น | ไค้หัน |
| โกหก | ขี้จุ๊ |
| ทำ | ยะ |
| ไม่ | บ่ |
| มอง ,ดู | ผ่อ |
| คอย | ท่า |
| ให้ | หื่อ |
| เห็น | หัน |
| หิวผู้ชาย | แฮ่นป้อจาย |
| ระริกระรี้ | สลิดดก |
| เอาแต่ใจ | เอาแต่ใจ๋ตั๋วเก่า |
| ดอกปีป | กาสะลอง |
| กางเกง | เตี่ยว |
| ช้าง | จ๊าง |
| ทัพพี | ป้าก |
| กะลา | กะโล้ง |
| สวัสดี | สวัสดีเจ้า |
| โมโห | โขด |
| ฝันดี | ฝันดีเน้อ |
| แม่ | อิแม่ |
| ตลาด | กาด |
ผักผลไม้ภาษาเหนือ
วันนี้เราได้รวบรวมผักผลไม้ภาษาเหนือที่ได้ยินกันบ่อย ๆ ที่ใช้ในชีวิตประจำวันมารู้จักความหมายผักผลไม้ภาษาเหนือกัน
| ผักผลไม้ภาษาไทย | ผักผลไม้ภาษาเหนือแปลว่า |
|---|---|
| สับปะรด | บะนัด, บะขะนัด, บ่อนัด |
| แตงโม | บะเต้า |
| มะละกอ | บะก้วยเต๊ศ |
| แตงล้าน | ม่ะแต๋งซั้ง |
| กล้วยน้ำว้า | ก้วยอ่อง / ก้วยนิอ่อง |
| มะตูม | บะปีน |
| ส้มเขียวหวาน | ส้มเกลี้ยง เขียวหวาน |
| น้อยหน่า | ม่ะหน้อแหน้ / น้อยแหน้ |
| บวบงู | ม่ะนอยงู |
| แตงกวา | บะแต๋ง |
| กล้วย | ก้วยใต้ ,ก้วยลิอ่อง ,ก้วย โก๊ย |
| กล้วยน้ำว้า | ก้วยใต้ |
| มะเขือเปราะ | บะเขือผ่อย |
| มะเขือยาว | บะเขือขะม้า |
| มะระขี้นก | บะห่อย |
| พุทรา | หม่ะตัน |
| ละมุด | หม่ะมุด |
| ขนุน | หม่ะหนุน,บ่ะหนุน |
| มะพร้าว | บะป๊าว |
| ส้มโอ | บะโอ |
| กระท้อน | บะตื๋น หมะต้อง |
| มะปราง | บะผาง |
| ฝรั่ง | บ่ะหมั้น,บะแก๋ว |
| ฟักทอง | บะฟักแก้ว ,บะน้ำแก้ว ,น้ำแก้ว |
| ฟักเขียว | บะฟักหม่น |
| มะเขือเทศ | บะเขือส้ม |
| กระท้อน | บะตึ๋น |
| ตะไคร้ | ชะไคร |
| มะแว้ง | บะแขว้งขม |
| มะเขือพวง | บะแขว้ง ,บ่ะแขว้งกุลา |
| ผักตำลึง | ผักแคบ |
| ชะพลู | ผักแค ,ใบปูนา ,ปูลิง |
| ลูกยอ | หม่ะต๋าเสือ |
| คึ่นช่าย | ผักกะพึน ,กำพึน (กะปึน) |
