ลิงติเตียนมนุษย์ เป็นนิทานชาดกที่เล่าถึงเรื่องราวของลิงน้อยตัวหนึ่งที่ถูกพรานป่าจับได้และนำมาถวายต่อพระเจ้าพรหมทัต ลิงน้อยได้เล่าถึงพฤติกรรมที่เลวร้ายของมนุษย์ให้ฝูงลิงฟัง ทำให้ฝูงลิงพากันติเตียนมนุษย์และตัดสินใจย้ายถิ่นฐานไปอยู่ไกลจากมนุษย์ นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้เราตระหนักถึงโทษของการทำความชั่วและควรทำความดีเพื่อหลีกเลี่ยงผลร้ายที่ตามมา
ลิงติเตียนมนุษย์
ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่วัดเชตวันเมืองสาวัตถี ทรงปรารภภิกษุผู้กระสันเพราะอำนาจกิเลสรูปหนึ่ง ตรัสให้โอวาทว่า ” ภิกษุ ธรรมดากิเลสแม้สัตว์เดรัจฉานก็ติเตียน เธอบวชในศาสนานี้แล้วเหตุไฉนจึงกระสันด้วยอำนาจกิเลสที่แม้สัตว์ก็ติเตียนเล่า ” แล้วได้ตรัสอดีตนิทานมาสาธกว่า…
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว พระโพธิสัตว์เกิดเป็นลิงอาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์ วันหนึ่ง ถูกพรานป่าจับได้แล้วนำไปถวายพระเจ้าเมืองพาราณสี พระราชามิได้สั่งทำร้ายมันกลับสั่งให้เลี้ยงมันอย่างดี ลิงนั้นอยู่ในพระราชวังหลายปีเห็นพฤติกรรมของมนุษย์มากมาย กลายเป็นสัตว์เชื่องเรียบร้อยมิได้ดุร้าย พระราชาทรงพอพระทัยและมีเมตตาต่อมันมากจึงโปรดให้นายพรานนำกลับไปปล่อยยังป่าหิมพานต์เหมือนเดิม
ฝูงลิงเมื่อทราบว่าลิงโพธิสัตว์กลับมาแล้ว จึงประชุมกันที่ลานหินแห่งหนึ่งพร้อมกับต้อนรับและถามข่าวซักไซ้ไล่เลียงว่า “เจ้าเพื่อนยาก ท่านหายไปไหนมาเป็นเวลานาน” ลิงโพธิสัตว์ตอบว่า “เราไปอยู่ที่เมืองพาราณสีมานะสิ” “แล้วท่านออกมาได้อย่างไรละ” ฝูงลิงถามต่อ “พระราชาเลี้ยงเราไว้ดูเล่น แล้วก็ปล่อยมานี่แหละ” มันตอบ
- ฝูงลิงถามต่อว่า “ท่านอยู่กับมนุษย์มานาน คงพอจะทราบพฤติกรรมหรือนิสัยของมนุษย์กระมัง ลองเล่าสู่พวกเราฟังสิว่าเป็นอย่างไร”
- ลิงโพธิสัตว์ “พวกท่านอย่าถามเลย เราไม่อยากจะเล่า”
- ฝูงลิง “เล่ามาเถิด พวกเราอยากจะฟัง”
ลิงโพธิสัตว์ทนการอ้อนวอนไม่ไหวจึงพูดว่า “ท่านทั้งหลายเอ๋ย ขึ้นชื่อว่ามนุษย์ จะเป็นกษัตริย์ เศรษฐีหรือยาจก ล้วนแต่พูดคำเดียวกันว่า ของเรา ของเรา ไม่รู้ถึงความไม่เที่ยง ความไม่มีอยู่เลย มีแต่คนพาลละเพื่อนเอ๋ย” ว่าแล้วก็กล่าวติเตียนมนุษย์เป็นคาถาว่า
“มนุษย์ทั้งหลายผู้มีปัญญาเขลา ไม่เห็นอริยธรรม พูดกันแต่ว่า เงินของเรา ทองของเรา ทั้งคืนทั้งวัน ในเรือนหลังหนึ่ง มีเจ้าเรือนอยู่ 2 คน ใน 2 คนนั้น คนหนึ่ง ไม่มีหนวด นมยาน เกล้าผมมวย และเจาะหู ถูกซื้อมาด้วยทรัพย์เป็นจำนวนมาก
ชายเจ้าของเรือนนั้น พูดเสียดแทงคนนั้นตั้งแต่วันที่มาถึง” พวกลิงได้ฟังลิงโพธิสัตว์กล่าวติเตียนชาวมนุษย์อย่างนี้ก็ทนฟังไม่ได้ พากันเอามือปิดหูแล้วพูดว่า “พอละ..พอละ..ท่านหยุดพูดได้แล้ว พวกเราไม่อยากฟังสิ่งที่ไม่ควรจะฟัง” ว่าแล้วก็พากันวิ่งหนีเข้าป่าไป
นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
แม้แต่สัตว์เดรัจฉานยังไม่อยากจะฟังสิ่งที่ไร้สาระและกิเลสตัณหาของชาวมนุษย์
